भारत सरकाराचो पद्मश्री पुरस्कार जाहीर जालो तो सावईवेरे गावचो पूत – संजय पाटील गेली ३८ वर्सा वेवसायान शेतकार म्हूण कार्यरत आसात. प्रजासत्ताक दिनाच्या आदले दिसा सांजेच्या वेळार केंद्र सरकारचे वतीन जाहीर जाल्ल्या पद्म पुरस्कारांचे नामावळीत तांचे नाव आयले आनी गोयचे घरांघरांनी पाटील हांचे नावाची चर्चा सुरू जाली. लाईव्ह न्यूज गोवा चे प्रतीनिधीन तांचे कडेन संपर्क साधून तांचो शेतकार म्हणून गेली ३८ वर्सा सुरू आशिल्ल्या प्रवासाची म्हायती घेतली.
संजय पाटील हे ८ वर्सा पिरायेचे आसतना तांचो पयलेच फावट शेतीकडेन संबंध आयलो. १९८६ सालांत पिरायेचे २२ वर्सा पाटील शेतकार म्हूण पुराय वेळ शेती वेवसायात काम करपाक लागले. तांचे भागांत उदकाची बरीच व्हड कमतरता वां उणाय आसली जेचें खातीर ताणीं जायत्या व्हड समस्या आनी अडचणी हांचो सामना केलो. तांचे गावान सगलो दोंगराचो भाग तशेच बांय मारल्यार उदक मेळनाशिल्ले. सैमीक झरे सापूच उणे आनी उदकाचे स्रोत जमिनीत खूब खोल आशिल्ले कारणान १३० फूट खोल खणले जाल्यार उदक मेळटाले. पावसाचे उदक आडोवप आनी ताचो वापर करप (rain water harvesting), बंधारे उबे करप, चर खणपाचे यत्न अशे तरेतरेचे प्रयोग ताणी सुरू केले. पावसाचे उदक उरचे म्हूण बंधारे बांधले. पावसाचे उदक साठोवन उरपाक अशी यंत्रणा ताणी उबी केली. तांची गेल्या चाळीस वर्सांची तपश्चर्या फळांक येवन आयज केंद्र सरकारान तांचे अभिनव शेतकी प्रयोगांची दखल घेवन तांका पद्मश्री पुरस्कार बहाल केला.
शेतकी उपक्रमांत हाडलेली लवचिकताय आनी जीवामृताचो अभिनव प्रयोग
जमिनींत बोगदे मारून उदकाचे स्रोत तयार करपी पाटील हाणी शेत जमिनींत खत म्हूण वापर करतना रासायनिक खताक फाटो दितना निसर्गिक वा सैमीक खताचो वापर केलो. हे खत म्हटल्यार ‘ जीवामृत ‘, जे शेण, गोमूत्र हे गायी कडल्यान मेळपी घटक, गोड आनी बेसन ह्या पदार्थांचे वांगडा एकठाय करून तांचे मिश्रण करतात. हे मिश्रण खत म्हणून वापरतात. जीवामृत वापरल्या उपरांत जमिनीत आशिल्ले पोषक घटक वाडटात आनी ताचो फायदो पिकांक जाता, अशे पाटील हाणी सांगले. जीवामृताचो कुळागर शेतीकय खूब फायदो जालो, अशेय बी पाटील म्हणटात. बोगदे खणून ते उदक सैमीक पद्धतीन आपोआप शेतांत पावतले या पद्धतीन तशी प्रणाली बसयली जेंका लागून जितके उदक जाय, तितकेच शेतांत वयतले. गरजेपरस चड उदक सैमातल्यान ओढून घेवचे नात, अशी ही प्रणाली जावन आसा, अशें पाटील म्हणटात. परिस्थिती कशी आसा, ताका अनुसरून शेती कशी करपाची हे थारावचे पडटा, अशे पाटील हांचे म्हणणे आसा. हे मुद्द्यावेल्यान शेतकारान ठराविक चौकटीत बसून विचार न करता, विचारांची लवचिकताय दवरून वेगळो विचार करचो आनी अडचणींचेर मात करची, अशें पाटील नमूद करून वतात.
डॉ. परवीन कुमार, संचालक, भारतीय कृषी संशोधन केंद्र, ओल्ड गोवा.
” संजय पाटील हे एक प्रगतिशील आनी सर्जनशील शेतकार जावन आसात. भारतीय कृषी संशोधन केंद्र (आय.सी.ए.आर ) जशे हेर शेतकारांक मार्गदर्शन आनी मजत करता तशे आमी पाटील हांकाय केल्ली. पुण सगळे श्रम हे तांचे आसा. आमी दोन वैज्ञानिक आनी दोन अधिकारी अशे मेळून चार जणांची टीम पाटील हांचे कडेन वचून तांचे शेतीचे पद्धतीचो अभ्यास केलो आनी ताणी केल्ल्या कामाचो शेती, पिकां, समाज आनी लोकांचेर जावपी परिणाम हांचो अभ्यास करून एक म्हयन्याचे काळात योग्य असो अहवाल आमी तयार केलो. हावे एक सप्ताह ताचे परतून वाचन करून ताचेर काम केले, चुकांची दुरुस्ती केली आनी केंद्र सरकाराकडेन धाडले. तांका पद्मश्री मेळो हाचो आनंद आनी समाधान आसा. भारतीय कृषी संशोधन संस्थेचो (आयएआरआय) सृजनशील शेतकार पुरस्कार हो सन्मान तांका मेळचो म्हूण तांचे नावाची शिफारस आमी केल्ली आनी तो पुरस्कारय बी तांका मेळो हाचो आनंद जाता. ताणी शेतीत हाडलेले नवे आधुनिक संकल्पना ह्यो तांच्यो स्वताच्यो आसात. आयसीएआर संस्थेचो तातुंत इल्लोय वाटो ना,”
🖋
(सनतकुमार फडते)
