कसलीय परब म्हणटांच घरा घरांनी एक खोशयेचे ल्हार पातळटा. ती परब जांव ल्हान वा व्हड. आषाढ पावळे फाटल्यान श्रावण म्हयनो सणांपरबांच्या हुवांरात बुडटात. सणा परबांच्या निमित्तान सैमाकडे आमचो संबंद जोडटा. सैम आनी मनश्यां एकमेकां बगर अपूर्ण. आमंचे प्रत्येक सण वार , शास्त्रानुसार वेग – वेगळ्या पद्धतीन पंचभुतांची पुराय सैमाची आमी पुजा करतात.
धर्तरेक शृंगारपी ही पांचवीचार शेतां, तांच्या फाटली शेतकाराचे कश्ट. शेतकार दीस रात शेतांत वावुरतात आनी दोळ्यांत तेल घालुन आपले कणस पिकपाची वाट पळयतात. दीस उलघता भांगराळे कणस वार्यार धोलतना दिसता आनी नकळत भांगराळे कणस कापपाचो भांगरा सुवाळो म्हळ्यार कणसाच्या फेस्ताचो दीस उदेता.
ऑगस्ट म्हयन्यांत गोंयच्या गावगिर्यीवाठारानी कणसांचे फेस्त मनयतात.कणसाचे फेस्त म्हळ्यार शेतकार आपली पिकावळ देवाक ओपीत देवाचे उपकार आटयतात. देवाक पिकावळ ओपप म्हळ्यार कणसाचे फेस्त वा नव्याची परब म्हणटा.
गोंयच्या वेग-वेगळ्या गांवानी ही परब मनोवपाची विभिन्न प्रथा आसात. राया, तालिगांव, आल्दोना , साल्वादोर – दो -मुंडो ,दिवाडे ह्या गावांनी कणसाच्या फेस्ताची खाशेली परमंपरा आसा.
” आवर लेडी ऑफ स्नो ” ह्या नावाची चर्च गोंयात तशीच इटली देशांत आसा .इटली देशांत एका गिरेस्त जोडप्याक आपली संपत्ती कशी दान करची हाचे मार्गदर्शन जावचे अशें ताणी देवीकडेन प्रार्थना केली. सपनात तांका देवीन मार्गदर्शन दिले. आगस्ट म्हयन्यांत दोगुंल्लचे कोपयेर झेल झडलो. ऑगस्ट म्हयन्यात झेल पडप हे एक अप्रुप .ही मिलाग्र पळोवन मुखार दोगुंल्लेचेर ही इगर्ज उभारली. तेन्नाच्यान इटली देशांत दर वर्सा तीचे फेस्त तांच्या परमंपरेनुसार मनयतात तशेच ह्याच नावाची चर्च गोंयात राय गावांत आसात.
रायची “आवर लेडी ऑफ स्नो ” सालसेटातली ही सगळ्यांत पयली चर्च जीका ” स्नो चर्च” अशे म्हणटात. राय गांवच्या ह्या चर्चींत मडगावच्यान कमीत कमी ६ कि.मी.अंतरार आसा. “आवर लेडी ऑफ स्नो” दर वर्सा पावसांत सालसेट तालुक्यातल्या राया गावांत पयली कणस कापपाचे विषेशधिकार आसा.
खुब वर्सापयलींची ही परमंपरा. पेरीश पाद्री चांदीचो विळो घेवन शेतांतले पयले कणस कापलेले अशे म्हणटात. कणस कापपाचो चांदीचो विळो रोमनच्या पापसायबान धाडला असो समज. पयले वयले कणस कापतना राय गावांत , गोंयचे हेर गावांतले क्रिस्तांव तशेच हिंदु भाव शेताकडेन जमतात. कणस कापता त्या कुणगेक “सायबिणीची कुणगी” अशेय म्हणटात. पीक कापपाच्या हंगाम सुरवात जाहीर करतात. राया ह्या पयल्या गांवांत लुंवणी करतात. कणसाच्या फेस्ताक बायबलासंबंदी म्हत्व आसा अशी मान्यताय आसा पोरण्या कारारांतलो पयलो अवेस्वर पुस्तकांत कणस देवाक ओपपाची प्रतिक्रिया आसा. मीस जाल्या उपरांत पेरीश नवे उत्पादीत कणसाचेर बेसांव घालतात आनी गांवच्या लोंकाक तशेच काय कणस शिरोडेच्या कामाक्षीक आनी “आवर लेडी ऑफ स्नो” राशेल गांवच्या इगर्जेंत कणस पावोवन ही परब दबाज्यान मनयात .
बारदेज तालुक्यातलो आल्दोना आनी साल्वादोर – दो – मुडो गावांत कणसाच्या फेस्ताची परमंपरा वेगळी. आल्दोनकार ह्या परबेदीसा दिव्यरुपी जेजु , संवसाराचो राक्षणकर्त्याचे फेस्त मनयतात. जेजुच्या मुर्तेची मिरवणुक चर्चीतल्यान कणस फुल्लेल्या शेतांकडेन व्हरता. जेजुच्या हातान एक भांगराळो विळो, वाचनात अशे आसपावता की शंबर वर्सां पयली हो भांगराळो विळो ” अथ्याड ” कुंटूंबान ( Athaide family ) देवाक अर्पण केल्लो आनी ह्याच विळ्यान पाद्री शेतांतले पयले कणस कापता.
पणजे तालुक्यातलो तालिगांव गांवात कणसाची परबेक इतिहासीक म्हत्व दिला. कमीच कमी पांचशे वर्सा सावन मनयत आयल्ली ही परब. शेतांतले पयले कणस कापपाचो मान तालिगांवचे ” णव वांवडी ” ह्या पंगडातल्या प्रत्येक कुंटुंबाक मेळटा. “णव वांगडी ” मदले कुंटूंब म्हळ्यार गांवचे मेंन्डोनीका , वियेगस, मार्टीन्स,लुईस,गोम्स, फॉरीया , आल्मेदा,फालकांव, आबेरु . सोळाव्या शेकड्यान पुर्तुगेज राजवटी वेळार ह्या ” णव वांगड्यांक” कणस कापपाचो पयलो मान प्राप्त जालो. हाचे कारण म्हळ्यार ह्या कुटंबानी, आफोन्सो द आल्बुकेर्क हाच्या वांगड्यांक आनी सैनीकांक , आदील शाहान युध्दांत पराजय केलो. त्या वेळार सैनिकांक आनी तांच्या वांगड्याग जेवण खाण वाडुन आपल्या घरानी आसरो दिलो. दर वर्सा ही पाळी णव वांगड्या मदल्या प्रत्येक कुंटूंबाक येतात. धोल ताशे वाजोवन कणसाचो भरो दबावाज्यान इगर्जेंत हाडटा. मिसाक दिनवास दिवन जमिल्ल्या सगळ्यांक एकेक कणस वाडटा तशेच फेस्ताचो येजमान कणस घेवन पुराय पंगडासयत दोनपावलच्या गवर्नराच्या राजभवनात वतात. हाली पापसायब आनी गवर्नराक कणस धाडनात तशेच ह्या परबेक धीर्यांचो खेळ चड लोकप्रिय आशिल्लो जाचेर बंदी हाडल्यात आता फक्त फुटबॉल सर्ती दवरुन सगळे आपली उमेद भागयतात.
कणस कापताच गोड – सोय घालुन फोव कालयतात आनी गांवच्या लोकांक वाटतात. नव्या परबेक बारा पक्क्वानांचो भेद करतात. दिवाडेच्या भेटार नोविदाद तांची परमंपरेनुसार ही परब मनयतात. कणसाच्या फेस्ताची परब म्हळ्यार ” बोंधेरा ” ची मिरवणुक व्हडा दबाच्यान मनयतात.फटास मारप, नाचप मजा करप.
हिंदू धर्मीतले ” नवे ” श्रावण म्हयन्यांत मनयतात आनी चवथीच्या दुसरे दीस म्हळ्यार पंचमीक नेव्याची परब मनयतात ताका नव्या पंचम अशेय म्हणटात. घरचो वडील नाल्ल,उजवाती,पिंजर हळद, फुलां ह्या सामाग्रीन भरील्ले घेवन घरचो जाणटो शेतांत वता. शेतातले पयले नवे कणस कापच्यापयली कणसाची पुजा करता आनी कणस कापुन घरा हाडटात. कणस आनी आंब्याची पानां बांधुन तांचो तोरण दाराक बांधता आनी कांय कणसाचे कण जेवणांत आनी देवार्यांत दवरतात.
गावंठी फोव गोडान कालोवन देवाक केळीच्या चोळक्यांचेर वाडून देवाक वाडयो करता. कांय घरानी नव्यापंचम चवथीपयली करतात. त्या घरातले लोक फोव नव्या परबेक कालोवन खातात आनी बाकीचे नव्या पंचमीक म्हळ्यार चवथीक नव्या परब मनयतात. कांयकडेन अशेय शास्त्र आसा कि जे लोक चवथी पयली नव्या परब मनयतात त्या घरातलो एकजण नव्याचे फोव चवथीक उश्टायता शास्त्रा जरी वेग-वेगळी आसली तरी परब एक . जात – धर्म, रीतीं अनेक आसल्यो तरी परबों आमकां एकचाराची शीकवण दिता.
© अतिशा सुर्लीकार
Surliker23@gmail.com
